Μάνος Χατζιδάκις

Ο Μάνος Xατζιδάκις γεννήθηκε στην Ξάνθη στις 23 Οκτωβρίου 1925. Από την ηλικία των τεσσάρων ετών άρχισε να μελετάει πιάνο, ενώ από το 1940-43 ανώτερα θεωρητικά, με τον Μενέλαο Παλλάντιο, σημαντική μορφή της Ελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής. Παράλληλα, σπούδαζε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ γαλουχείτο από καλλιτέχνες και διανοούμενους της γενιάς του μεσοπολέμου (Σεφέρης, Ελύτης, Τσαρούχης, Γκάτσος, Σικελιανός). Από το 1945 συνεργαζόμενος κυρίως με το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης έγραψε μουσική για πολλές αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες, καθώς και για έργα σύγχρονου ρεπερτορίου: Αγαμέμνων (1950), Χοηφόρες (1950), Μήδεια (1956), Εκκλησιάζουσες (1956), Λυσιστράτη (1957), Κύκλωπας (1959), Όρνιθες (1959), Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα (1945), Λεωφορείον ο Πόθος (1948), Ματωμένος Γάμος (1947), Άμλετ (1955), Ο Κύκλος με την κιμωλία (1956), Οθέλλος (1958), Το Γλυκό πουλί της νιότης (1959), Ευρυδίκη (1960), Δον Κιχώτης (1972), Το Φυντανάκι (1989), κ.ά. Το 1948 γράφει το έργο Για μια Μικρή Λευκή Αχιβάδα, op.1 για πιάνο, το οποίο ο ίδιος ξεχωρίζει με ιδιαίτερη αρίθμηση στο σύνολο της εργασίας του. Με την περίφημη διάλεξή του για το Ρεμπέτικο (1949), τραγούδι παράνομο τότε, που εξέφραζε τα λαϊκά στρώματα, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στη συντηρητική Ελληνική αστική κοινωνία. Συγχρόνως όμως, αναμόρφωσε όλο το ελληνικό τραγούδι, δρομολογώντας το σε νέους μουσικούς ορίζοντες. Το 1951 ιδρύεται το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου (του οποίου ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος και καλλιτεχνικός διευθυντής) και παρουσιάζει τα τέσσερα μπαλέτα του: Μαρσύας (1950), Έξι Λαϊκές Ζωγραφιές (1951), Το Καταραμένο Φίδι (1951) και Ερημιά (1958). Το 1953, με μία άλλη σειρά διαλέξεών του, με θέμα τους σύγχρονους και κλασικούς συνθέτες, αποκάλυψε τους άγνωστους τότε, Copland, Prokofiev, Shostakovich, Menotti, Bernstein κ.ά. στο Ελληνικό ακροατήριο που είχε απομονωθεί από τον υπόλοιπο κόσμο εξ αιτίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και των δύσκολων μεταπολεμικών συνθηκών.
Παράλληλα με το θέατρο, από το 1946 ο Μάνος Χατζιδάκις συνέθεσε μουσική για πολλές ελληνικές και ξένες ταινίες: Στέλλα (1955), Ο Δράκος (1956), America America (1962), Blue (1967), Sweet Movie (1974), Ταξίδι του Μέλιτος (1978) κ.ά., καθώς και μουσική για δύο ντοκιμαντέρ του Jacques Yves Cousteau (1977). Το 1960 του απονέμεται το βραβείο Oscar για το τραγούδι Τα παιδιά του Πειραιά, της ταινίας του Jules Dassin Ποτέ την Κυριακή. Δύο χρόνια αργότερα ανέβασε στην Αθήνα την Οδό Ονείρων, παράσταση σταθμό για το ελληνικό μουσικό θέατρο σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολoμού και σκηνικά Μίνου Αργυράκη. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο ο Δημήτρης Χορν. Η μακρόχρονη και εποικοδομητική συνεργασία με τα Μπαλέτα του 20ού Αιώνα του Maurice Béjart, αρχίζει στις Βρυξέλλες το 1965 με τους Όρνιθες του Αριστοφάνη και συνεχίζεται διευθύνοντας τα: Jean Cocteau et la dance (1972, μπαλέτο σε τρία μέρη: Le fils de l' air, L' ange heurtebise -σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι-, Les maries de la tour Eiffel -σε μουσική Tailleferre, Auric, Honegger, Milhaud, Poulenc), και την Traviata του Verdi (1973). To 1988 o Maurice Béjart παρουσιάζει το μπαλέτο Διόνυσος σε μουσική R. Wagner - Μ. Χατζιδάκι ενώ το 1993 χορογραφεί μέρος του έργου του συνθέτη, Οι Μπαλάντες της οδού Αθηνάς. Στο διάστημα 1966-72 έζησε στη Ν. Υόρκη, όπου έγραψε μερικά από τα σημαντικότερα έργα του: Ρυθμολογία (έργο για πιάνο), Ο Μεγάλος Eρωτικός (κύκλος τραγουδιών βασισμένος σε ποιήματα αρχαίων και σύγχρονων ποιητών), Reflections (κύκλος τραγουδιών με το συγκρότημα New York Rock & Roll Ensemble). Στην Αμερική ηχογράφησε το Χαμόγελο της Τζοκόντα και άρχισε να συνθέτει την Εποχή της Μελισσάνθης, μια μουσική ιστορία με αυτοβιογραφικά στοιχεία, που διαδραματίζεται λίγο μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Ο Μάνος Χατζιδάκις, προσωπικότητα πολύπλευρη και πολυδιάστατη, εκτός από τη σύνθεση, είχε και πολλές άλλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες: ίδρυσε και διηύθυνε την Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών (Ορχήστρα συμφωνικής μουσικής, 1963-66), το Πολύτροπο (Καφεθέατρο, 1973), τις Μουσικές Γιορτές στ’ Ανώγεια Κρήτης (Γιορτές με θέμα την Παράδοση, 1979), τον Μουσικό Αύγουστο στο Ηράκλειο Κρήτης (Φεστιβάλ, 1980-81), τους Μουσικούς Αγώνες στην Κέρκυρα (Μουσικός διαγωνισμός, 1981-82), το Τέταρτο (Πολιτιστικό περιοδικό, 1985-86), τον Σείριο (Δισκογραφική εταιρεία, 1985), την Ορχήστρα των Χρωμάτων (Ορχήστρα συμφωνικής μουσικής, 1989-93) και τέλος, διηύθυνε Τρίτο Πρόγραμμα του κρατικού ραδιοσταθμού (1975-81), τον οποίο μετέτρεψε σε σημείο αναφοράς ποιότητας και ιδεών. Από την αρχή της παρουσίας του στον ελληνικό μουσικό χώρο και συγχρόνως με όλες τις προηγούμενες δραστηριότητές του, ήταν διαρκώς δισκογραφικά παρών με δεκάδες δίσκους που θεωρούνται πια κλασικοί στην Ελλάδα: Ο Κύκλος του C.N.S. (1954), Μυθολογία (1965), Τα Λειτουργικά (1971), Αθανασία (1975), Τα Παράλογα (1976), Σκοτεινή Μητέρα (1985), Τα Τραγούδια της Αμαρτίας (1992), κ.ά. Οι περισσότεροι κύκλοι τραγουδιών είναι σε στίχους του Νίκου Γκάτσου. Ο ίδιος δημοσίευσε τέσσερα βιβλία με ποιήματα και σχόλια: Μυθολογία, Μυθολογία Δεύτερη, Τα Σχόλια του Τρίτου, Ο Καθρέφτης και το Μαχαίρι.
Το απόγευμα της 15ης Ιουνίου του 1994, ο Μάνος Χατζιδάκις "άρχισε το ταξίδι του προς τα άστρα".

Κείμενο: Malkita Haguel